Zdaniem wielu ekspertów zajmujących się zjawiskiem międzykulturowości w organizacjach zasadniczym elementem jest znalezienie odpowiedzi na pięć pytań:
- Z jakiego powodu istnieje potrzeba rozwijania kompetencji międzykulturowych?
- Jakie tematy powinny być poruszane w ramach kompetencji międzykulturowych?
- W jaki sposób kompetencje międzykulturowe mają być rozwijane?
- Kto w organizacji ma się zająć rozwijaniem tych kompetencji?
- Kto powinien monitorować proces kształcenia kompetencji międzykulturowych?
Zjawisko międzykulturowości a zarządzanie firmą
W wyniku procesów związanych z globalizacją tworzy się coraz więcej organizacji wielokulturowych. Temat ten zaczyna stanowić nie lada wyzwanie dla działów HR i praktyków zarządzania. Zarówno integracja, jak i interakcja między kulturami związane są z pojawianiem się konfliktów czy wręcz kryzysów organizacyjnych. Jest to spowodowane nieustannym oscylowaniem między dwoma mechanizmami życia społecznego: współpracą z „innymi” oraz podziałem społecznym świata na „obcych” i „swoich”. Pojawia się wręcz konieczność rozwijania umiejętności i kompetencji w obszarze wzajemnego współdziałania pomiędzy pracownikami wywodzącymi się z różnych, często odmiennych środowisk kulturowych.
Taka sama firma, a jednak inna
Wraz z pojawieniem się osób z innych środowisk kulturowych w naszym niezachwianym dotąd świecie znanych powszechnie wartości, które w jakiś sposób organizują rzeczywistość, rodzą się lęki i obawy. Pojawia się niepewność, którą przynosi ta nieznana dotąd „inność”. Niekoniecznie diametralnie odmienna, ale mimo tego groźna, bo nieznana. Istniejąca dotąd grupa, a w niej jednostka, stają nagle w obliczu odpowiedzi na pytania: Co należy zrobić z tą „obcością”, „innością”, „odmiennością”? Zamienić ją, oswoić, zaakceptować czy zwalczyć lub wręcz unicestwić?
Warto także zdawać sobie sprawę, że jeżeli pod wpływem odpowiednio wdrożonych przez organizację i silny dział HR działań wybrany zostanie element wielokulturowości, organizacja nie będzie już taka sama jak przed dokonaniem wyboru.
Jak unikać problemów związanych z zarządzaniem międzykulturowością?
Kompetencje międzykulturowe, dzięki którym człowiek pokonuje samego siebie, a jednocześnie pozostaje sobą, stają się najważniejszym wyzwaniem. Umiejętnością, którą trzeba rozwijać, wzmacniać i monitorować w firmach, w których mamy do czynienia ze zjawiskiem wielokulturowości. Doświadczenie wielokulturowości wzbogaci firmę i spowoduje otwarcie na wielu płaszczyznach. Zetknięcie z innymi kulturami w organizacji to możliwość poszerzenia horyzontów wiedzy, rozumienia, tolerancji, wymiany doświadczeń dotyczących tych samych obszarów czy spojrzenia na te same dziedziny w zupełnie inny sposób.
Z obserwacji ekspertów Growth Advisors wynika, że przy właściwym i zrównoważonym zarządzaniu przez działy HR, w porozumieniu z managerami, uzyskuje się lepszą organizację pracy, elastyczność w podejściu do różnych procesów, a także szersze spojrzenie na realizację zadań czy sposobów osiągania celów. W tym ostatnim nasi specjaliści zwracają uwagę głównie na zdolność do kreatywnego tworzenia rozwiązań przez zderzanie się odmienności i postrzeganie tej samej sytuacji w odmienny sposób. Ważne są także takie elementy jak sposób komunikacji, przenoszenie wartości, przekonań i doświadczeń oraz tworzenie hybrydowych rozwiązań w oparciu o kompromisy. W zarządzaniu międzykulturowym ważne jest rozwijanie zdolności przystosowawczych, elastyczności postrzegania, zdolności do promowania odkryć oraz efektywnych zachowań.
Wszyscy ludzie dysponują twórczym potencjałem, jednak należy ten potencjał rozwijać i wzmacniać. W środowisku międzykulturowym ma to jeszcze większe znaczenie, gdyż różnorodność, szczególnie w początkowym momencie zetknięcia się organizacji z wielokulturowością, może hamować twórcze myślenie. Wówczas pojawia się zwykle konieczność rozwiązywania problemów. Początkowo istniejące blokady społeczno-kulturowe, wąskie horyzonty myślenia i sztywność myślenia mogą stać się wąskim gardłem. Jeśli jednak organizacja ma tego świadomość i wie, jak temu przeciwdziałać, pod okiem ekspertów przejdzie ten etap gładko i zyska ogromne szanse na wielki sukces.
Kompetencje międzykulturowe w organizacji
Jeśli mówimy o międzykulturowości we współczesnych organizacjach, nie sposób nie wspomnieć o pojęciach kompetencji międzykulturowej oraz inteligencji kulturowej. Definiowanie kompetencji międzykulturowych znacznie wykracza poza obszar jednej tylko nauki czy dyscypliny.
Na kompetencje międzykulturowe składają się trzy elementy:
- umiejętność adekwatnego zachowania się,
- świadomość oczekiwań, jednoznaczna ze świadomością celów danej organizacji,
- świadomość skutków konkretnego, wybranego zachowania wraz z przyjęciem odpowiedzialności za skutki takiego zachowania.
W odniesieniu do inteligencji kulturowej eksperci Growth Advisors widzą związek przyczynowo-skutkowy w dyspozycjach osobowościowych pojawiających się u pracowników z innych środowisk kulturowych. Te dyspozycje najczęściej występują wspólnie z mechanizmami społecznymi takimi jak: stereotypy, stygmatyzacja i silny podział na „my” i „oni”. Inteligencja kulturowa, podobnie jak inteligencja emocjonalna, jest jedną z największych barier interakcji międzykulturowych. To właśnie na badaniu i rozwoju tych kompetencji zależy pracownikom działów HR w organizacjach. Specjaliści HR i osoby ze ścisłej kadry managerskiej muszą rozwijać wiedzę w zakresie prawidłowego zarządzania wielokulturowością i korzystać z różnych form kształcenia. Growth Advisors przygotowało dla firm specjalistyczne szkolenia, kursy i warsztaty właśnie z zakresu komunikacji międzykulturowej, kierowania i zarządzania potencjałem ludzkim w organizacji wielokulturowej.
Specjaliści, którzy zajmują się inteligencją kulturową w odniesieniu do pracowników firm, potrafią już dostrzec w zachowaniu pojedynczego pracownika albo grupy ludzi cechy uniwersalne, właściwe dla wszystkich ludzi i grup. W tym cechy indywidualne, właściwe dla danej osoby lub grupy. Analogicznie potrafią też zauważyć i wyodrębnić cechy, które nie są ani uniwersalne, ani indywidualne, a które dotyczą konkretnego kręgu kulturowego.
Sposoby rozumienia kompetencji międzykulturowych
Kompetencje międzykulturowe są wobec siebie komplementarne i dają nam, ekspertom zgłębiającym ten temat, wielowymiarową perspektywę. Warto wiedzieć, że składają się na nią czynniki niższego i wyższego stopnia.
Na poziomie podstawowym znajduje się:
- wiedza, czyli znajomość historii, języka, poglądów na świat, savoir-vivre’u, tradycji, pełnionych ról społecznych itp.
- zdolności takie jak: umiejętność aktywnego słuchania, autorefleksja, umiejętność reagowania na pojawiające się problemy i silnie z tym powiązana umiejętność szukania rozwiązań,
- motywacja, czyli samoświadomość dotycząca własnych aspiracji, rozwoju osobistego, źródeł motywacji czy własnego stylu komunikowania itp.
Na poziomie zaawansowanym występują:
- kreatywność,
- krytycyzm,
- autonomiczność.
Przez kompetencje międzykulturowe w zarządzaniu rozumiemy zdolność do efektywnej pracy na pograniczu różnych kultur. To posiadany zasób wiedzy i umiejętności praktycznych w określonym obszarze, a w tym wypadku predyspozycja do podejmowania właściwych decyzji komunikacyjnych w relacjach z osobami – pracownikami należącymi do obcych kręgów kulturowych. Pamiętajmy, że kompetencje międzykulturowe to także, poza znajomością narzędzi komunikacyjnych, określony sposób postrzegania przez nas świata, który mamy kierunkować na poszerzanie horyzontów myślenia.
Podsumowanie
Kompetencje międzykulturowe są dziś jednym z najważniejszych dylematów w obszarze związanym z działalnością HR i zarządzaniem. Ten coraz częściej występujący czynnik zróżnicowania kulturowego w kluczowych obszarach funkcjonowania współczesnych firm jest jednym z największych wyzwań stojących przed organizacją. Niezwykle ważne jest, aby działy wspierające funkcjonowanie organizacji postrzegały kwestie związane z międzykulturowością jako istotny element globalnych kompetencji zarządczych, na które – oprócz kompetencji międzykulturowych – składają się podstawowe kompetencje zarządcze, takie jak planowanie, organizowanie i koordynowanie środowiskiem międzykulturowym.
Zapraszamy do skorzystania z usług Growth Advisors i nabycia umiejętności jutra!
