Mobbing to cicha epidemia naszych czasów, forma systematycznej przemocy oraz naruszenie godności i dóbr osobistych. O tym, że mobbing w miejscu pracy występuje i jest groźny, pozornie wie każdy. W praktyce okazuje się jednak, że wiedza o mobbingu – jego przyczynach, przejawach I skutkach – jest znikoma. Istnieje błędne przekonanie, że mobbingu nie ma, bo tak jest wygodniej. Jednak takie podejście skutkuje rosnącą skalą problemu.
Czym jest mobbing?
Cytując za oficjalną wykładnią prawną, mobbing to uporczywe działania skierowane przeciwko pracownikowi, które polegają na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu. Nie ma określonego katalogu zachowań, ale ustawodawca wskazuje na izolowanie, poniżanie I eliminowanie pracownika z zespołu, wraz z zaniżaniem jego samooceny.
Mobbingiem mogą być zachowania werbalne i niewerbalne, a nawet brak zachowań (np uporczywe ignorowanie pracownika). Są to zachowania przemocowe, naruszające godność i dobra osobiste.
Mobbing może dotknąć każdego. Według badań 65% mobbingujących to przełożeni ale wśród liderów również zdarzają się ofiary mobbingu. Brak reakcji na jego przejawy to też mobbing. Jeżeli nie przeciwstawimy się mobbingowi to wyrażamy zgodę na utratę godności i zdrowia.
Powszechnym zjawiskiem jest także lęk przed mówieniem o mobbingu. Wynika to głównie z braku wiedzy o przejawach mobbingu (“to jeszcze nie jest mobbing”) lub przekonania, że mówienie głośno i otwarcie o przemocy w pracy nie ma sensu, bo to nic nie zmieni i nie pomoże. Tymczasem milczenie jest przyzwoleniem na przemocowe zachowanie. Dlatego tak ważne jest by zgłaszać doświadczenia przemocy – to jest kluczowe na drodze do pokonania tego coraz powszechniejszego zjawiska.
Skutki mobbingu w zespole dla pracownika
Praca w środowisku mobbingowym generuje uporczywy, chroniczny stres. Ofiara mobbingu często cierpi w konsekwencji na zaburzenia psychiczne, ttakie jak np. depresja, zaburzenia lękowe, ataki paniki, PTSD, wypalenie zawodowe
Wyraźnie pogarsza się jej jakość pracy, następują problemu z koncentracją, spadek efektywności i kreatywności, izolowanie się od reszty zespołu.
Mobbing ma konsekwencje finansowe – brak premii, degradacja stanowiska, utrata pracy – ale też fizjologiczne – zaburzenia jedzenia, bezsenność – i społeczne – alienacja i niezrozumienie ze strony bliskich.
Jeśli widzimy podobne oznaki w zespole – nagłe zmiany w wydajności, alienację członków zespołu, utratę zaangażowania czy werwy – warto dyskretnie sprawdzić, czy wszystko jest w porządku.
Jeśli widzimy je u siebie, warto działać i omówić temat z zaufaną osobą w organizacji. Często w firmach są specjalne procesy do anonimowego zgłaszania mobbingu, warto sięgnąć też po wsparcie HR. Gdy nie widzimy możliwości działania w ramach organizacji, można sięgnąć po pomoc prawną – ustawodawca chroni ofiary mobbingu i daje im narzędzia do dochodzenia swoich praw. Konieczne może być również sięgnięcie po profesjonalną pomoc psychologiczną.
Skutki mobbingu w zespole dla pracodawcy
Jeśli w zespole panuje mobbing, konsekwencje dla biznesu są wymierne i poważne. W takim zespole mamy do czynienia z utrudnionym przepływem informacji, co skutkuje nieporozumieniami, błędami i organizacyjnym chaosem. Zamiast na zadaniach, komunikacja często skupia się na plotkach i pomówieniach, przez co tracimy wydajność. Pogarszającą się atmosfera dezintegruje zespół i przyczynia się do dużej absencji, rotacji i zwolnień chorobowych. Rosną koszty personalne: trzeba rekrutować i wdrażać coraz to nowe osoby, bo najlepsi pracownicy po prostu z takich zespołów uciekają. Z czasem może być to coraz kosztowniejsze i trudniejsze, bo wraz z wydostawaniem się informacji o mobbingu poza organizację czeka nas nieuchronny kryzys wizerunkowy i spadek zaufania do pracodawcy.
Dlatego pracodawcy muszą działać, by tworzyć bezpieczną atmosferę, edukować w temacie mobbingu i ułatwiać jego szybkie wykrycie. To ich ustawowy obowiązek. Edukacja pracowników w temacie mobbingu jest szczególnie istotna, bez niej zwiększamy szanse na realne wystąpienie mobbingu. Powinniśmy popularyzować wiedzę na temat zagrożeń i niedopuszczalnych zachowań. Inaczej narażamy się z jednej strony na ryzyko nieświadomego mobbingu, z drugiej na nadużywanie pojęcia mobbingu i bezpodstawne oskarżenia. Brak zaadresowania problemu mobbingu w organizacji to też znaczące ryzyko pozwów sądowych.
Badania pokazują, że koszt jednego przypadku mobbingu może wynosić od 30 do 200% rocznego wynagrodzenia pracownika.
Rosnąca skala problemu
Badania dotyczące skali mobbingu są alarmujące. Według najnowszego raportu 41,4% Polaków miało do czynienia z zachowaniem o znamionach mobbingu w pracy. Jest to trend wzrostowy w porównaniu z badaniem z 2022 roku. Równie niepokojący wskaźnik mówi o tym, że co trzeci pracownik nie zrobiłby nic w sytuacji mobbingu z obawy przed zemstą i konfliktem z pracodawcą.
Z czego wynikają aż tak wysokie liczby?
O ile mobbing istniał od zawsze, to pandemia COVID-19, wpłynęła na rozwój tego zjawiska. Strach, obawa o przyszłość, lęk przed utratą pracy i niepewność jutra wzmogły zachowania mobbingowe. Zmiana organizacji pracy, praca zdalna, brak przygotowania liderów do zarządzania rozproszonymi zespołami, a w efekcie nadmierne kontrole, zatarcie granicy pomiędzy pracą a domem, to okoliczności niezwykle mocno sprzyjające zachowaniom, które noszą znamiona mobbingu. Pojawiły się także nierówności pomiędzy pracownikami związane, m.in. z koniecznością łączenia pracy w domu z opieką nad dziećmi. W tym okresie nasilił się mobbing na linii pracownik-pracownik. Wbrew wyobrażeniom, że mobbing występuje w bezpośrednich relacjach i w miejscu pracy, okazało się, że środowisko online bardzo mu sprzyja. Stąd pojawienie się nowej formy przemocy w miejscu pracy – cyberprzemocy (na przykład hejtu i mowy nienawiści Kolejne wydarzenia na świecie – wojna, kryzys, zmiany polityczne – nasilają lęk i stres, a ten często przeradza się w agresję.
Czas działać i edukować!
Przyczyn wzrostu zachowań mobbingowych oraz coraz nowszych form przemocy w miejscu pracy jest wiele. Jednak to, co niewątpliwie przyczynia się do rozwoju zjawiska mobbingu i mu sprzyja, to brak świadomości, właściwej edukacji oraz zastosowania skutecznych metod przeciwdziałania i ochrony przed przemocą. Dobra wiadomość jest taka, że przeszkody te można pokonać, m.in. poprzez wprowadzenie programów edukacyjnych oraz wdrażanie dostępnych i efektywnych mechanizmów zapobiegania mobbingowi w miejscu pracy.
