Kreatywność kojarzy nam się na co dzień z artystami lub architektami, ale jest niezbędna w każdym zawodzie. Kreatywność daje przewagę konkurencyjną w biznesie. Pozwala organizacjom szybciej adaptować się do zmian, firmom- tworzyć innowacyjne produkty, zespołom – pracować w lepszej atmosferze i z poczuciem spełnienia a profesjonalistom – przyspiesza karierę.
Korzyści z kreatywności w biznesie
Według badań Design Council z 2018 roku aż 82% organizacji deklaruje, że kreatywność łączy się z lepszymi wynikami w biznesie. Organizacje, które stawiają na kreatywność mają aż 3,5 razy większe szanse na co najmniej 10% wzrost, cieszą się lepszymi udziałami rynkowymi i w znaczącej większości (69%) otrzymują nagrody dla najlepszych pracodawców. Firmy, które promują kreatywne podejście, szybciej adaptują się do zmian, tworzą unikalne produkty i znajdują nowe sposoby na optymalizację procesów. Kreatywność wpływa również na atmosferę w pracy – otwarte i twórcze środowisko sprzyja większemu zaangażowaniu pracowników oraz buduje silniejszą kulturę organizacyjną.
1. Więcej innowacji
Kreatywność odpowiada za generowanie nowych pomysłów: lepszych rozwiązań i funkcjonalności w produkcie, lepszych doświadczeń konsumenckich czy zupełnie nowych usług, o których konsument jeszcze nie wie, a już ich potrzebuje.
2. Więcej produktywności
Kreatywność pozwala też ulepszać istniejące rozwiązania: wykonywać pracę szybciej, wydajniej, łączyć kilka zadań lub elementów naraz i optymalnie skonfigurować procesy. Sednem wielu innowacji, które oszczędzają czas i energię, jest właśnie nietypowe, kreatywne podejście rutynowo wykonywanej czynności.
3. Szybsza adaptacja do wyzwań
Kreatywność pozwala też biznesowi na większą elastyczność, wspomaga tempo reakcji na zmiany i pozwala zwinnie ukierunkować biznes, gdy istniejące strategie przestają działać. Ponieważ zmienność towarzyszy dziś każdej organizacji, kreatywność staje się kluczową kompetencją dla długofalowego sukcesu firmy.
4. Utrzymanie i rozwijanie talentów
Środowisko, w którym można wykazać się kreatywnością i praca obfituje w możliwości różnorodnego wykorzystania swoich kompetencji, przyciąga najlepsze talenty. Duża zmienność pracy, swoboda i decyzyjność budują zaangażowanie i idą ręka w rękę z kreatywnym środowiskiem pracy. Z kreatywnych miejsc ciężko się odchodzi i wielu pracowników wybiera interesujące warunki pracy ponad minimalnie większą pensję.
Dlaczego nie zawsze jesteśmy kreatywni w pracy?
Niestety, w tych samych cytowanych badaniach aż 61% profesjonalistów twierdzi, że ich organizacje nie grzeszą kreatywnością. Mimo korzyści, kreatywność często jest blokowana przez różne bariery. Do najczęstszych należą sztywne struktury organizacyjne, brak otwartości na nowe pomysły, strach przed porażką oraz nadmierna biurokracja. Ponadto rutyna i presja czasu sprawiają, że pracownicy koncentrują się na bieżących zadaniach zamiast eksplorować nowe możliwości. Aby temu zaradzić, warto świadomie eliminować te ograniczenia i budować kulturę sprzyjającą innowacjom.
Myślenie równoległe – czyli jak uruchomić kreatywność
Jedną z największych przeszkód w biznesie jest tzw stałość poznawcza (ang. cognitive fixedness) czyli pułapka myślenia, która zakłada że dany problem ma tylko jedno właściwe podejście i rozwiązanie. Osoby kierujące się stałością poznawczą podchodzą do wyzwań tak, jak do poprzednich doświadczeń z przeszłości, co często prowadzi do stagnacji. Antidotum na stałość poznawczą jest właśnie regularne korzystanie z kreatywności w biznesie.
Antidotum na to jest tzw. myślenie lateralne (ang. lateral thinking) czyli rozwiązywanie problemów dzięki wychodzeniu poza utarte schematy myślowe.
Kluczowe cechy myślenia lateralnego:
✅ Zmiana perspektywy – zamiast podążać liniową ścieżką myślenia, szukamy alternatywnych rozwiązań, często inspirowanych zupełnie innymi dziedzinami.
✅ Kwestionowanie założeń – zamiast zaakceptować rzeczywistość taką, jaka jest, zastanawiamy się, czy można ją zmienić lub spojrzeć na nią inaczej.
✅ Losowe bodźce i eksperymentowanie – w myśleniu lateralnym często wykorzystuje się przypadkowe elementy (np. słowa, obrazy) do pobudzania kreatywności.
✅ Ucieczka od oczywistych odpowiedzi – celem jest znalezienie nietypowego rozwiązania, które nie przyszłoby do głowy przy standardowym podejściu.
Wykorzystaniem myślenia lateralnego jest np. reverse brainstorming, czyli technika polegająca na odwróceniu problemu, wymyślaniu antyodpowiedzi a następnie przekształcaniu tych odpowiedzi na ich odwrotność. Na przykład stojąc przed wyzwaniem: “co zrobić, by uczestnicy nie spóźniali się na spotkania” pytamy się “co zrobić by uczestnicy spóźniali się na spotkania”. Następnie bierzemy odpowiedzi (np “wysłać zaproszenie 5 min przed spotkaniem”, “ustawić spotkanie w trakcie innego spotkania” i “nie napisać, w jakiej sali się widzimy”) i przekształcamy je w ich antytezy (np. “wysyłać zaproszenia z min. tygodniowym wyprzedzeniem i nie przesuwać terminów”, “upewnić się przed spotkaniem że kluczowe osoby mogą dołączyć i ustawiać spotkania z 15-minutową przerwą pomiędzy” oraz “zarezerwować wcześniej salę i założyć bufor, gdyby poprzednie spotkanie w tym miejscu się przesunęło”)
Inne znane metodologie to np. warsztaty z wykorzystaniem design thinking lub Lego SeriousPlay.
Jak nauczyć się kreatywności?
Kreatywność jest kompetencją, którą można nabyć – podobnie jak inne kompetencje takie jak produktywność czy empatyczna komunikacja. Mózg wymaga praktyki i nauki odpowiednich sposobów wchodzenia w kreatywny tryb pracy
1. Naucz się odłączać
Według licznych badań, czas spędzony na „nic-nierobieniu”, kontakcie z naturą czy po prostu oddychaniu czy uważności sprzyja kreatywności. Jeśli chcesz być kreatywny na co dzień, naucz swój mózg ciszy. To nie przypadek, że najbardziej innowacyjne pomysły przychodzą do głowy podczas spaceru czy pod prysznicem!
2. Dostarcz sobie odpowiednich bodźców
Kreatywność i brainstorming funkcjonują dobrze osadzone w solidnej porcji danych. Dlatego kreatywny czas warto poprzedzić porządnymi badaniami i zebraniem wszystkich dostępnych informacji w danym temacie. Można też poszerzać swoją bazę wiedzy – inspirowanie się różnymi dziedzinami i branżami może prowadzić do nowych pomysłów i unikalnych rozwiązań. Warto też pobudzić swoją kreatywność rozmową z innymi ekspertami – czasem rzucone niedbale hasło może być początkiem wielkiego odkrycia. Kreatywność lubi pracę zespołową i „odbijanie piłeczki” – dlatego do pracy kreatywnej warto dobrać sobie kogoś do pary. Namów zespół na wspólny brainstorm i korzystaj z efektu multiplikacji pomysłów.
3. Zapisuj pomysły bez oceniania
Do kreatywnej praktyki przyda nam się notatnik pod ręką (lub bardziej nowoczesne rozwiązania jak dyktafon czy funkcja Voice-to-Text). Warto zapisywać każdy pomysł w kreatywnym ciągu, nie tylko te idealne – by móc potem na spokojnie odtworzyć proces myślowy. Pamiętajmy, że słowo „nie” zabija kreatywność – dlatego właśnie na etapie generowania pomysłów nie oceniamy ich przydatności.
4. Zmieniaj rutynę
Poeksperymentuj ze środowiskiem – zmień biurko w pracy, przenieś się do innego pomieszczenia w domu, zacznij dzień od spaceru czy zrób aktywną przerwę w ciągu dnia. Możesz też poeksperymentować z dźwiękami – niektórzy do pracy kreatywnej lubią tzw. „biały szum” (np. dźwięki kawiarni) inni by się skupić potrzebują ciszy i wysprzątanego wnętrza.
5. Naucz się wspierających technik
Jest wiele narzędzi służących do pobudzania kreatywnego myślenia: mapy myśli, zagadki logiczne, design thinking etc. Jednym z nich jest Lego Serious Play – czyli proces polegający na definiowaniu wyzwania, zbudowaniu prototypów rozwiązań (z klocków Lego, co służy wizualnej reprezentacji idei, angażuje kreatywne obszary mózgu i pomaga znaleźć nietypowe rozwiązania), znalezieniu zastosowań i wspólnej dyskusji i destylacji najlepszych pomysłów. Tworząc reprezentacje dla swoich pomysłów, odkrywa się przyczyny problemu i znajduje odpowiednie rozwiązania. Dodatkowo, dzielenie się znaczeniem zbudowanych modeli z innymi pobudza kreatywność w sposób, którego nie można osiągnąć przy użyciu innych technik rozwiązywania problemów.
Jak lider może nauczyć zespół kreatywności?
Kreatywność w zespole wymaga odpowiednich warunków i kultury – za którą odpowiada lider. Co może zrobić by stworzyć przestrzeń na więcej kreatywności?
1. Dobrze zdefiniować problem i ramy oraz zostawić swobodę
Kreatywność potrzebuje odpowiedniej równowagi między jasnym celem i swobodą działania – w pewnym sensie potrzebuje zarówno struktury, jak i jej braku. Bez struktury kreatywne dyskusje zataczają koło i kończą się na niczym – ale zbyt dużo struktury i zespół zmienia się w armię, która wykonuje zaprogramowane rozkazy. Jako lider skup się na definiowaniu końcowej wizji („jak to wygląda, kiedy już działa”) i jasnym deadlinie i pozostaw zespołowi znalezienie odpowiedniej drogi dotarcia do celu.
2. Aktywnie włączać wszystkie punkty widzenia
W biznesie często mamy do czynienia z efektem HIPO (z ang. „highest paid opinion”) który polega na tym, że zespół często czeka na kierunek od przełożonego i gdy ten się już odezwie, ucina to wszelkie dyskusje. Dlatego dla wzrostu kreatywności warto poczekać z wyrażeniem swojej opinii do samego końca. Zamiast tego należy się upewnić, że każdy nie tylko miał okazję, ale również koniecznie wypowiedział się w danym temacie. Nawet jeśli pozornie to obszar spoza kompetencji danej osoby – taka opinia może wnieść nową, świeżą perspektywę. By uniknąć wpływania na siebie, warto zbierać pierwsze opinie i pomysły w anonimowy sposób. Kreatywność kwitnie w pracy zespołowej, dlatego kluczowe jest, by tworzyć w zespole mniejsze grupy osób, które regularnie ze sobą współpracują.
3. Dbać o pozytywną i empatyczną kulturę wypowiedzi
Strach jest zabójcą kreatywności – gdy nie czujemy się bezpiecznie, ciężko nam wnosić nowe pomysły. Dlatego rolą lidera jest wykorzenić z komunikacji w zespole krytykanctwo, sarkazm i negatywne myślenie. Nie każdy pomysł to dobry pomysł, ale każdy powinien być szanowany, nawet jeśli jest poza „normalnym” zakresem pracy i odpowiedzialności w zespole. Zamiast słów takich jak „tak” i „nie” warto stosować „ten pomysł działa” lub „ten pomysł wymaga jeszcze pracy”. Lider musi włączyć cierpliwość i nie ukierunkowywać zespołu na konkretne rozwiązania swoim mocnym „nie”. Negatywność w zespole jest zaraźliwa i po chwili nikt nie będzie miał odwagi się odezwać z innowacyjnym pomysłem.
4. Dać czas
Kreatywność nie kwitnie w natłoku zadań – wymaga zwykle dedykowanego czasu, inspirującego środowiska i odpowiedniego „rozgrzania” kreatywnych mięśni (piszemy o tym więcej w dalszej części artykułu). Dlatego warto z zespołem robić raz na jakiś czas „stop-klatki” i przyjrzeć się obecnym procesom. Dzięki metodologiom takim jak retrospekcja czy post-mortem możemy do codziennej pracy zespołu ducha nieustającego usprawniania.
Zaproś kreatywność do swojego zespołu
Kreatywność to umiejętność, którą można rozwijać. Regularne ćwiczenie myślenia lateralnego, eksplorowanie różnych dziedzin, czytanie książek o innowacyjnych rozwiązaniach i uczestnictwo w warsztatach kreatywnych pomagają otworzyć umysł na nowe możliwości – szczególnie przydatne mogą być warsztaty poświęcone technikom facylitacji czy te z użyciem nowoczesnych narzędzi jak Lego Serious Play. Równie ważne jest zadawanie pytań, eksperymentowanie i uczenie się na błędach. Warto również inspirować się przykładami z innych branż i szukać nietypowych rozwiązań, które można zastosować w swoim biznesie.
Podsumowując, kreatywność w biznesie to nie tylko cecha wybranych jednostek, ale kompetencja, którą można rozwijać i świadomie wykorzystywać. Wystarczy zaczerpnąć wiedzy od profesjonalistów, stworzyć odpowiednie warunki i otworzyć się na nowe sposoby myślenia, aby w pełni wykorzystać jej potencjał.
